Türkmenistan-Kazakistan
stepleri boyunca görülen Orta Asya’nın en yaygın Neolitik/Kalkolitik kültürüdür. Mö. 5.
Bin yıldan 3. Bin yılın sonlarına kadar uzanan bir tarihe sahiptir. Üç temel
alt grubu içinde barındırır bunlar: Akça
grubu Derya Irmağı boyunca; Tuzkan
grubu Zerefşan ırmağı boyunca ve Uzboyan
grubu Karakum Çölündeki eski ırmak yatakları boyunca görülürler. Bu
kültüre ait ilk merkezler 1939 yılında Harezm civarında tespit edilmiştir.
Kazısı yapılan ilk merkez ise Djanbas yerleşimidir. Erken yerleşimlerde sivri
dipli çömlekler kullanılırken geç dönemde yuvarlak dipli çömlekler ortaya
çıkmıştır. Yarı küresel çömlekler ve sığ yayvan çanaklar en tipik kap
formlarıdır. Bezemeler bir çubuk ile yiv ve çentikler şeklinde yapılmış
dalgalar ve noktalardan oluşmaktadır. Sarı aşı boyası ile yapılmış motifler de
mevcuttur. Janbaskal’da büyük yuvarlak bir ev bulunmuştur. Evin merkezinde bir ocak
yer alır. Çatı ahşap ve çalı çırpıyla örtülmüştür. Zerefşan ırmağı kenarındaki
Darbazıkır yerleşiminde ise köşeli mimariye geçildiği görülür. Dörtgen planlı
yapılmış evin içinde ocak bulunmaz. Ocaklar evin bahçesine yapılmıştır. Balık
ağı ağırlıkları, olta kancaları ve zıpkınlar balıkçı bir ekonominin var
olduğunu gösterir. Alageyik, karaca, at, eşek ve domuz gibi hayvanlar da tüketilmiştir.
Koyun ve sığır Kelteminar kültüründe yoktur ancak son dönemlerine doğru
dışarıdan alınmıştır. Son
yıllardaki araştırmalar Kelteminar kültürünün en batıda Altay Dağlarına kadar
yayıldığını gösteren önemli sonuçlar doğurmuştur. Altaylarda Kelteminar tipi ok
uçlarının ele geçtiği merkezler: Titkesken, Krivoye ve Gulbisçe’dir. Yüksek
kaliteli çakmak taşından tek kanatlı şekilde yapılan ok uçları uzun saplara
sahiptir. Dış bükey kenarları boyunca pulcuk düzeltiler ile işlendikleri
görülmektedir. Bazı ok uçlarının geometrik mikrolitler üzerine yapıldığı
anlaşılmaktadır.
Kelteminar Kültürüne ait ok uçları
Sergen Çirkin
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder